آیه محو و اثباتآیه ۳۹ رعد، درباره دگرگونی‌های ناشی از تغییر شرایط که به آیه محو و اثبات شهرت دارد بیان می کند. ۱ - تعریفبه آیه ۳۹ سوره رعد "آیه محو و اثبات" می‌گویند. (یمحو الله ما یشاء ویثبت وعنده‌ام الکتاب)؛ " خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می‌کند و اصل کتاب نزد اوست". ۲ - معنای محو و اثبات"محو" به معنای از بین بردن آثار شیئی است. مثلا وقتی گفته می‌شود: نوشته‌ای را محو کردم، یعنی خطوط و نقش آن را از بین بردم. "اثبات"، نهادن چیزی در جایی است که از آن جا تکان نخورد. ۳ - استدلال از این آیهاین آیه درباره معجزات و کتاب‌های آسمانی پیامبران نازل شد و استدلالی است بر این که چرا بعضی از کتاب‌های آسمانی جای بعضی دیگر را می‌گیرند؛ یعنی خداوند هر چیزی را بخواهد محو می‌کند؛ همان گونه که به مقتضای حکمت و اراده خویش اموری را اثبات می‌کند. ۴ - مراحل تحقق موجوداتاین آیه منحصر به مسئله نبوت نیست؛ بلکه یک قانون کلی و عمومی را بیان می‌کند که: تحقق موجودات و حوادث عالم دو مرحله دارد. ۴.۱ - مرحله اولمرحله قطعیت که هیچ گونه دگرگونی در آن راه ندارد (در این آیه از آن به "ام الکتاب" تعبیر شده است)؛ ۴.۲ - مرحله دوممرحله غیرقطعی و مشروط که از آن به مرحله "محو و اثبات" تعبیر می‌شود؛ ۵ - مراحل علم خداوند"علم به مقتضیات و علل ناقصه" و "علم به علل تامه". آن چه مربوط به مرحله اول است، از آن به لوح محو و اثبات تعبیر می‌شود، و آن چه مربوط به مرحله دوم است، ام الکتاب و لوح محفوظ خوانده می‌شود. ۶ - نتیجهبه هرحال، محو و اثبات معنای جامعی دارد که هرگونه دگرگونی بر اثر تغییر شرایط یا وجود موانع را شامل می‌شود. ۷ - عرصه اختلاف مفسراناین آیه عرصه اختلاف نظر مفسران است، و قائلان به صحت نسخ و بداء، به این آیه استناد کرده‌اند؛ البته "بداء" فقط از معتقدات شیعه است و اهل سنت آن را نمی‌پذیرد. [۳]
منصور، عبدالحمید یوسف، نیل الخیرات فی القراءات العشرة، ج۱۱، ص۳۷۵.
[۴]
خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۱، ص۱۰۴.
۸ - پانویس
۹ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه محو و اثبات». رده‌های این صفحه : اسامی آیات و سور | قرآن شناسی
|